Ostra niewydolność nerek ONN

Ostra niewydolność nerek to nagłe ograniczenie ich czynności spowodowane przez niedokrwienie, niedotlenienie narządu lub działające na niego substancje toksyczne. Przyczynami są m.in. odwodnienie organizmu, zaburzenia elektrolitowe, choroby serca: zastoinowa niewydolność, niedociśnienie lub nadciśnienie, leki nefrotoksyczne czyli uszkadzające nerki np. te przeznaczone dla ludzi (paracetamol, kwas acetylosalicylowy), niektóre antybiotyki. Niebezpieczne są także np. rodzynki, olej z pestek winogron i kwiat lilii. Pozostałe czynniki ryzyka to istniejące wcześniej choroby nerek, cukrzyca, niedoczynność kory nadnerczy, gorączka, choroby wątroby, urazy, zaawansowany wie, pacjenci wysokiego ryzyka np. z ropomaciczem, zapaleniem trzustki, po urazach, rozległych oparzeniach.

W ONN pod wpływem ww. czynników dochodzi do uszkodzenia kanalików nerkowych. Najczęściej zmiany w kanalikach są nieodwracalne. Przestają one pełnić swoje funkcję, zaburzeniu ulega wchłanianie i wydzielanie z i do kanalika (wody, sodu, potasu), a także filtracja kłębuszkowa. Substancje które powinny być wydalane przez nerki gromadzą się w organizmie. Pozostała, nieuszkodzona część nerek przejmuje funkcję reszty, pracuje „na pełnych obrotach”, a jednostki budujące nerki - nefrony przerastają w wyniku zbyt dużego obciążenia i wtórnie obumierają.

Należy pamiętać, że leczenie jest najskuteczniejsze podczas fazy wstępnej ONN. Wszelkie działania na tym etapie ratują życie i łagodzą zmiany w nerkach, ale ich nie eliminują. Leczenie ma na celu wspomagać pracę nerek i zapewnić dobre samopoczucie zwierzęciu.

Bardzo często pierwsze objawy pojawiające się u zwierzęcia są niezauważalne, bądź ignorowane przez właściciela. Zwykle obserwuje się skąpomocz lub bezmocz, zwierzę jest bardziej osowiałe, nie ma apetytu, już na tym etapie powinno być skierowane do przychodni weterynaryjnej w celu diagnostyki. Czasami dochodzą do tego wymioty, drgawki, niechęć do ruchu.

Na miejscu lekarz przeprowadzi badanie kliniczne, osłucha klatkę piersiową, omaca nerki, oceni tętno i stopień nawodnienia pacjenta. Skontroluje także masę ciała. W razie potrzeby wykona USG narządu. Kluczowe w dalszym działaniu jest pobranie krwi oraz próbki moczu do badań.

W miarę rozwoju niewydolności we krwi zwiększa się stężenie mocznika, kreatyniny, fosforanów. Kontroli wymaga także poziom potasu, sodu, wapnia. Ważna jest także morfologia. W ONN często pojawiają się cechy stanu zapalnego. W moczu sprawdzamy ciężar właściwy, poziom białka, cukru, obecność wałeczków, które sugerują uszkodzenie kanalików nerkowych.

Początkowo występujący skąpomocz, wraz z pogłębianiem się dysfunkcji kanalików modyfikuje się w wielomocz i duże pragnienie. W przypadku nerkowej formy NN ciężar właściwy ulega obniżeniu, bo uszkodzone nerki nie są w stanie prawidłowo zagęszczać moczu.

Wyróżnia się jeszcze formę przednerkową NN. Wszystkie stany, które powodują obniżenie przepływu krwi przez nerki, ale występujące „przed” nerkami, łącznie ze zmniejszeniem objętości krwi krążącej (odwodnienie, niedoczynność kory nadnerczy), oraz tworzeniem się zakrzepów w aorcie lub tętnicy nerkowej mogą powodować przednerkowy wzrost mocznika i kreatyniny. W tym przypadku u większości pacjentów budowa i czynność nerek są prawidłowe. Reagują one na obniżenie przepływu krwi produkcją stężonego moczu. Stąd tak ważna u pacjenta jest kontrola ilości moczu wydalonego w jednostce czasu, ponieważ obniżenie przepływu krwi przez nerki może być przyczyną skąpomoczu lub bezmoczu. Ta forma ONN powinna ustąpić po szybkiej interwencji i leczeniu zwierzęcia płynami, w przeciwieństwie do formy nerkowej, która tak łatwo nie ustępuje.

Na ONN mają wpływ także niedrożności dróg wyprowadzających mocz np. kamica układu moczowego, co ogranicza filtrację nerkową i przepływ krwi przez nerki. Funkcje wchłaniania i wydzielania kanalików są zaburzone. W rezultacie rośnie poziom mocznika, kreatyniny, jonów potasu i fosforu. Jest to tzw. zanerkowa forma ONN. Warto wiedzieć, że przy całkowitej niedrożności dróg wyprowadzających zwierzęta giną w ciągu 3 do 6 dni.

Pierwszym elementem terapii w ONN - jeżeli to możliwe - jest wdrożenie leczenia przyczynowego. Celem terapii jest zmniejszenie stężenia azotu mocznikowego i fosforu we krwi, kontrola wymiotów i biegunki, lepsze samopoczucie pacjenta i zainteresowanie jedzeniem i piciem. Niezależnie od stanu klinicznego (skąpomocz, bezmocz) pacjent zawsze leczony jest odpowiednimi płynami pod postacią kroplówek. Kroplówki mają na celu polepszenie przepływ krwi przez nerki, dostarczyć im tlen, poprawić filtrację kłębuszkową. W leczeniu bardzo ważne jest utrzymywanie organizmu zwierzęcia na wysokim poziomie energetycznym (żywienie doustne przy zachowanym apetycie lub po założeniu sondy nosowo-żołądkowej). W trzeciej fazie z powodu narastającego wielomoczu główna uwaga skupiona będzie na korelacji zaburzeń wodno-elektrolitowych a w szczególności niedoboru potasu we krwi, zagrażającemu życiu. Bardzo ważne jest zapobieganie wymiotom, stymulacja apetytu, przy skąpomoczu działania moczopędne za pomocą stosownych leków. W przypadku zanerkowej ONN kluczowe jest opróżnienie pęcherza moczowego.

W ONN przednerkowej i zanerkowej miąższ nerek z reguły nie jest uszkodzony, zatem wczesne rozpoznanie i prawidłowa terapia rokuje dobrze. Rokowanie jest wątpliwe w przypadku zbyt późnego rozpoznania i niepełnego leczenia, gdyż w przypadku ONN przednerkowej z powodu złego przepływu krwi przez nerki dochodzi do uszkodzenia miąższu. W ONN zanerkowej wysokie ciśnienie moczu w układzie moczowym powstałe w wyniku niedrożności także uszkadza miąższ. W przypadku ONN nerkowej rokowanie jest ostrożne lub bardzo ostrożne. Mimo leczenia śmiertelność w tej grupie sięga 70 %. Często po przechorowaniu rozwija się niewydolność przewlekła.

Zamiast leczyć powinniśmy zapobiegać występowaniu chorób nerek u naszych pupili. Najlepszym sposobem jest wykonywanie okresowych badań krwi, a przypadku wystąpienia objawów u zwierzęcia odbiegających od normy, jak najszybsza wizyta w gabinecie weterynaryjnym.